ประเพณีแห่นางแมวเป็นพิธีขอฝนของพวกชาวบ้าน โดยเฉพาะภาคกลาง ปีใดที่ฝนมาล่าช้าหรือแล้งผิดปรกติ อันจะทำให้ชาวบ้านเดือดร้อน พืชในไร่นาให้ผลไม่เต็มที่ อาจถึงกับทำให้เกิดภาวะข้าวยากหมากแพงได้ ชาวบ้านก็จะชุมนุมปรึกษาหารือกันเพื่อทำพิธีแห่นางแมวตามที่ทำสืบเป็นประเพณี เพราะเชื่อว่าภายหลังเมื่อแห่นางแมวแล้ว ไม่ช้าฝนก็เทลงมา
ชาวบ้านจะจัดหาแมวตัวเมียตัวหนึ่งนำใส่ชะลอม เข่ง หรือตะกร้า สุดแต่จะหาได้ ที่สำคัญต้องมีฝาปิดแน่นหนากันแมวแหกออกมาได้ การแห่นางแมวนั้นจะแห่กันในตอนเช้าหรือตอนบ่ายก็ได้แล้วแต่ความสะดวก เอาไม้คานสอดเข้าไปในตะกร้าหามกันไป มีคนแห่แวดล้อมนางแมว คนหนึ่งถือพานนำหน้า ร้องเชื้อเชิญให้ใครๆ มาร่วมพิธีขอฝน พวกที่อยู่ในขบวนใครมีกลอง กรับ ฆ้อง ฉิ่ง ก็ถือติดมือมาบรรเลงด้วย เมื่อเคลื่อนขบวนแห่ ต่างก็ร้องบทแห่นางแมว ซึ่งมีข้อความผิดเพี้ยนกันไปแล้วแต่ท้องถิ่น บางบทมีถ้อยคำกระเดียดไปทางหยาบโลน เมื่อแห่ถึงบ้านใคร เจ้าของบ้านจะเอากระบวยตักน้ำสาดลงไปในชะลอมหรือตะกร้าที่ขังแมวอยู่ จากนั้นเจ้าของบ้านก็ให้รางวัลแก่พวกแห่ เป็นเหล้า ข้าวปลา ไข่ต้ม หรือของกินอย่างอื่น ส่วนมากมักให้เงินเล็กน้อยแก่คนถือพานนำหน้ากระบวนแห่ เสร็จแล้วก็เคลื่อนต่อไปยังบ้านอื่นๆ จนสุดเขตหมู่บ้านแล้วก็กลับมาชุมนุมเลี้ยงดูกันเป็นที่ครึกครื้น พร้อมทั้งปล่อยแมวให้เป็นอิสระ ถ้าฝนยังไม่ตก ก็ต้องแห่ช้ำในวันรุ่งขึ้นและวันต่อๆ ไปจนกว่าฝนจะตก
พระยาอนุมานราชธน ปราชญ์ คนสำคัญของไทย ให้ข้อสังเกตว่า แมวเป็นสัตว์ไม่ชอบน้ำ โบราณจึงถือว่าเป็นตัวแล้ง เมื่อแมวถูกสาดน้ำเปียกปอน ก็จะหมดสภาพตัวแล้งไป ชาวบ้านคงถือเคล็ดตรงนี้จึงมีพิธีแห่นางแมวสืบต่อกันมา เรื่องสาดน้ำแมวเมื่อฝนแล้งเพื่อให้ฝนตก
ไม่ใช่มีในประเทศไทยเท่านั้น ในเกาะสุมาตราบางท้องที่ก็มี ถ้าปีใดฝนแล้ง พวกผู้หญิงชาวบ้านต้องนุ่งน้อยห่มน้อย พากันลงไปลุยน้ำในแม่น้ำแล้วสาดน้ำรดกัน นอกจากนี้ยังจับแมวดำตัวหนึ่งโยนลงไปในน้ำแล้วปล่อยให้มันตะเกียกตะกายปีนตลิ่งหนี พอแมวขึ้นตลิ่งได้พวกผู้หญิงก็ไล่ตามและสาดน้ำรดมันพอเป็นพิธี บอกว่าทำอย่างนี้ฝนจะตก ทางเกาะชวามีประเพณีจับเอาแมวตัวผู้กับตัวเมียอย่างละตัวมาอาบน้ำ เชื่อว่าไม่ช้าฝนจะตก
ขอบคุณข้อมูลดีๆ จาก :: รู้หรือไม่ จาก Msolution
ข้อมูลสนับสนุนจาก :: หนังสือ ๑๐๘ ซองคำถาม / สำนักพิมพ์สารคดี